Жогорку Кеңештин комитети "Чет элдик агенттер жөнүндө" мыйзам долбоорун жактырды

Жогорку Кеңештин Мыйзамдуулук, укук тартиби, кылмыштуулук менен күрөшүү жана коррупцияга каршы аракеттенүү боюнча комитети 3-октябрда "Коммерциялык эмес уюмдар жөнүндө" мыйзам долбоорун карады.

Долбоорду талкуулоонун алдында депутат Надира Нарматова кесиптештеринен даярдалган 8 мүнөттүк видеону көрүүнү суранды.

Видеодо бюджеттен каржыланбаган маалымат каражаттары Кыргызстандагы кырдаалды туруксуздаштырууга аракет кылып, бир жактуу маалымат берип, республиканын бардык жарандары отурган кайыкты солкулдатып жатканы айтылган.

Нарматова комитеттин мүчөлөрүнө "мындай маанилүү" мыйзам долбоорун киргизип, карап чыккандыгы үчүн ыраазычылык билдирди. Анын айтымында, бул маселе коомдо он жылдан бери талкууланып келет.

"Бул терс нерсе катары баалана турган мыйзам долбоору эмес, биз жөн гана өлкөдө стабилдүүлүк болушун, ар бир адам мыйзамдын, Конституциянын чегинде иш алып барышын, жоопкерчиликти сезүүнү каалайбыз. БӨУлар жөнүндө мыйзам бар. Бирок заман өзгөрүп жатат, мыйзамдарга да өзгөртүү киргизүү зарыл", - дейт демилгелүү топтун жетекчиси.

Анын айтымында, өлкөдө үч төңкөрүш бейөкмөт уюмдардын жардамы жана аларга бөлүнгөн каражат менен болду.

"Эгерде бейөкмөт уюмдар (БӨУ) сырттан каржыланбаса же алардын каражаты боюнча отчет берилсе мындай жагдайларды болтурбай коюуга болот. АКШда чет элдик агенттер жөнүндө мыйзам 100 жыл мурун кабыл алынган. Алар өздөрүнүн келесоолугунан документ иштеп чыгышкан эмес. Россиянын президенти Владимир Путин да мындай мыйзамга кол койгон, анткени ал керек", - деп белгиледи Нарматова.

Ал биринчи айым Айгүл Жапарованын фонду тууралуу материал даярдалганын кошумчалады. "Мыйзам кабыл алынганда бардык коомдук уюмдар, фонддор жыл сайын Айгүл Жапарованын уюмубу же башкабы, каржылык ишмердүүлүгү боюнча отчет беришет", - деди депутат.

Ал белгилегендей, мыйзам кабыл алынгандан кийин бардык уюмдар "чет элдик агент" деп аталбайт, саясатка кийлигишкендер гана соттун чечими менен гана аталышы мүмкүн.

"Балким, алардын беш-алтоо гана болушу мүмкүн", - деди Нарматова.

Комитет төрагасы Сүйүнбек Өмүрзаков мыйзам долбоору коомдо бир топ талаш-тартыштарды жаратканын белгиледи. Бирок, анын айтымында, мыйзам бейөкмөт уюмдарга эч кандай кысым көрсөтпөйт, жөн гана жоопкерчиликти карайт жана аларды аткарган иштери жана каржылоосу боюнча отчет берүүгө милдеттендирет.

Комитет мүчөсү Искендер Матраимов Нарматовага долбоорду сунуштоо үчүн мынчалык көп убакытты талап кылбаш керек болчу деп билдирди. Анын айтымында, депутат болгону эки гана беренеге өзгөртүүлөр киргизилип жатканын жана аларда эч кандай коркунуч жок экенин айтышы керек болчу. Ал белгилегендей, аймактык бейөкмөт уюмдардын ишмердүүлүгүнө көзөмөл гана киргизилүүдө. Матраимов концепцияны бекитүүнү сунуштады, ал зарыл болгон учурда документке өзгөртүү киргизүүгө мүмкүндүк берүүнү сунуштады.

Алишер Эрбаев Кыргызстанда 28 миңден ашык коммерциялык эмес уюм бар экенин эске салды. Депутат мыйзам кабыл алынса аймактык БӨУларды каттоодо кыйынчылыктар жаралбайбы деген суроону койду.

Юстиция министринин орун басары Орозбек Сыдыков ведомстводо 22 миң уюм каттоодон өткөндүгүн айтты. Анын айтымында, алар социалдык чөйрөдө иш алып барышат жана өз иштеринен пайда табууга, ошондой эле саясий ишмердүүлүккө да укугу жок. Ал кошумчалагандай, бүгүнкү күнгө чейин аймактык БӨУлар каттоодо эч кандай көйгөйлөр жок. Уюмду алты сааттын ичинде жана беш күнгө чейин каттоого алса болот.

Эрбаев Кылмыш-жаза кодексине киргизилип жаткан нормаларга каршы экенин кошумчалады. Депутат ошондой эле долбоор боюнча бейөкмөт уюмдар өз сунуштарын бергенин эске салып, аларды изилдөөнү сунуштады.

Муну менен катар Өмүрзаков Жарандык кодекске тиешелүү нормаларды киргизүүнү, ошондой эле парламенттик угууларды өткөрүүнү сунуштады.

Юрист Таттуубүбү Эргешбаева коммерциялык эмес уюмдар мурдагыдай эле Салык кызматына, Социалдык фондго жана Улуттук статистикалык комитетке кварталдык жана жыл жыйынтыгы боюнча отчет берип жатканын эске салды.

Талкуунун жыйынтыгында комитет мүчөлөрү долбоорду бир добуштан жактырышты.

Белгилей кетсек, жыйынга Сүйүнбек Өмүрзаков, Искендер Матраимов, Руслан Жакышов, Алишер Эрбаев, Равшанбек Рысбаев, Надира Нарматова катышты. Жыйынга экс-депутат Турсунбай Бакир уулу да катышып, коммерциялык эмес уюмдарга тиешелүү мыйзамды биринчилерден болуп кабыл алууну сунуштады.