"Чет элдик агенттер" мыйзамы. Укук коргоочулар Юстиция министрлигинин позициясына кызыкты
"Адилет" укуктук клиникасы жарандык коомдун өкүлдөрүнүн атынан юстиция министри Аяз Баетовго "Чет элдик агенттер жөнүндө" мыйзам долбоору боюнча кайрылды.
Мыйзам долбоорун БУУ сынга алган
Эске салсак, 3-октябрда Жогорку Кеңештин тармактык комитети депутат Надира Нарматованын (демилгечилердин арасында Жылдыз Садырбаева, Гүлшаркан Култаева, Искандер Матраимов, Акылбек Түмөнбаев жана башкалар бар) "Коммерциялык эмес уюмдар жөнүндө" мыйзамга өзгөртүү киргизүү тууралуу мыйзам долбоорун карап, жактырган.
Белгилей кетсек, депутаттардын демилгеси коомдо олуттуу резонанс жаратты, анткени мыйзам долбоорунун жоболору Конституцияда жана эл аралык келишимдерде кепилденген адам укуктарын жана эркиндиктерин олуттуу чектейт. Мыйзам долбоорун кабыл алуунун тобокелдиктери юристтер, эл аралык эксперттер жана коммерциялык эмес уюмдар тарабынан даярдалган түрдүү укуктук анализдерде жана макалаларда бир нече жолу белгиленген.
Терс кесепеттери тууралуу:
- ЕККУнун Демократиялык институттар жана адам укуктары боюнча бюросунун тапшырмасы боюнча 2022-жылдын 12-декабрындагы чукул убактылуу корутундусунда;
- БУУнун тынчтык чогулуштар жана бирикмелер эркиндиги боюнча атайын баяндамачысынын кайрылуусунда;
- БУУнун пикирди жана сөз эркиндигин колдоо жана коргоо боюнча атайын баяндамачысынын кайрылуусунда;
- БУУнун укук коргоочуларынын абалы боюнча атайын баяндамачынын 2023-жылдын 2-октябрындагы кайрылуусунда айтылган.
Министрлер кабинети демилгечилер эске албаган сын-пикирлерди айтты
"Адилет" укуктук клиникасынын Юстиция министрлигинин жетекчисине жолдогон катында Министрлер кабинетинин төрагасынын буга чейинки 2021-жылдын 19-июнундагы №290 буйругу менен жогоруда аталган мыйзам долбоору боюнча Министрлер кабинетинин, анын ичинде Юстиция министрлигинин позициясын эске алуу менен даярдалган корутундусу жактырылган.
Ошентип Министрлер кабинетинин корутундусунда өкмөттүк эмес уюмдардын пикири менен шайкеш келген терс кесепеттерге басым жасоо менен бир катар сын-пикирлер жана сунуштар көрсөтүлгөн:
- Сунушталган жоболордун так эместиги.
- Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында коммерциялык эмес уюмдун уставдык максаттарына карама-каршы келген ишти жүзөгө ашырууга тыюу салуу каралган.
- Прокуратура органдары коммерциялык эмес уюмдарга көзөмөл жүргүзбөйт.
- Кыргыз Республикасынын Жарандык кодекси менен карама-каршылыктар.
- Коммерциялык эмес уюмдардын ишин көзөмөлдөө, анын ичинде финансылык отчёттуулукту текшерүү, мындай отчеттуулукту түзүү жаатындагы атайын жана тармактык билимдерди талап кылат, Юстиция министрлигинде булар жок. Эгерде сунушталган долбоор кабыл алынса, Юстиция министрлигине анын иштөө мүнөзүнө туура келбеген адаттан тыш олуттуу жумуш жүктөлөт жана анын түзүмүн, анын ичинде штаттык санды кайра карап чыгуу да талап кылынат.
- Кыргыз Республикасынын Кылмыш-жаза кодексинин сунушталып жаткан диспозициясы бүдөмүк, бул сунушталып жаткан беренени колдонууга укуктуу субъекттер үчүн кеңири чечмелөө мүмкүнчүлүгүн берет.
- "Кыргыз Республикасынын ченемдик укуктук актылары жөнүндө" Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 26-беренесине ылайык, аткарылышы мамлекеттик бюджеттен каржыланууга алып келген ченемдик укуктук актылар, каржылоо булагы анык болгонго чейин кабыл алынууга тийиш эмес. Мындан тышкары, мыйзам долбоорунда долбоорду ишке ашырууга байланышкан финансылык-экономикалык эсептөөлөр камтылган эмес.
Жалпысынан, мыйзам долбоору боюнча Министрлер Кабинетинин мыйзам долбоорунун терс жактарын көрсөтүү менен корутундусунда чагылдырылган позиция айтылган эмес.
"Адилет" укуктук клиникасы мыйзамга ылайык ишке ашырылышы мамлекеттик бюджеттен каржылоого алып келген ченемдик укуктук актылар аларды каржылоо булагы аныкталмайынча кабыл алынбасын эскертет. Ал эми мыйзам долбоорду ишке ашырууга байланыштуу финансылык-чарбалык эсептөөлөр киргизилген эмес.
ЖКда Юстиция министрлигинин өкүлдөрү Министрлер кабинетинин позициясын чагылдырышкан жок
"Мыйзам долбоору пайда кылган кеңири терс резонанска карабастан, Кыргыз Республикасынын атынан ыйгарым укуктуу органдар демилгеленген мыйзам долбоору боюнча корутунду алуу үчүн, укук аркылуу демократия үчүн Европа комиссиясына - конституциялык мурастын принциптерин: демократияны, адам укуктарын жана мыйзам үстөмдүгүн ишке ашыруу боюнча таанылган белгилүү авторитетке кайрыла электиги тынчсызданууну жаратат", - деп айтылат катта.
Жарандык коом Жогорку Кеңеште каралып жаткан мыйзам долбоорунун резонанстарын, коркунучтарын жана тобокелдиктерин эске алуу менен төмөнкүлөрдү суранат:
- Бул мыйзам долбоору боюнча Юстиция министрлигинин позициясын коомчулукка түшүндүрүүнү жана азыркы учурда министрлик кандай позицияны карманып жатканы тууралуу.
- Венеция комиссиясынын мүчөсү катары Кыргыз Республикасынын атынан демократия үчүн Европа комиссиясына жогоруда аталган мыйзам долбоору боюнча корутунду алуу өтүнүчү менен кайрылууну.
