Ташиевдин Кумтөр кирешеси тууралуу айткан сөздөрү. Аны кантип эсептеген?
Экономика жана финансы министри Акылбек Жапаров, УКМКнын башчысы Камчыбек Ташиев жана Кумтөр алтын кенин убактылуу тышкы менеджери Тенгиз Бөлтүрүк Швейцарияда жүргөндө, Кыргызстанда алтын тууралуу сөз токтобойт. Кумтөр кенинде казылган алтын кайда экени баарына кызык. Жоопторго караганда суроолор көп.
Компаниялар жана бөлүмдөр эмне дейт?
Кумтөр компаниясы жакынкы арада канча алтын өндүрүлгөнү боюнча жооп берген жок. Болгону август айында рынок аркылуу казып алуу 82%ды түзгөнүн, 27-сентябрга карата, күздүн биринчи айында рынок аркылуу казып алуу 83%ды түзгөнүн билдиришти. "Кумтөр Голд Компани" редакция кызыккан маалымат үчүн "Кыргызалтын" менен байланышууну сунуштады.
Бирок, "Кыргызалтын" да бул маселе боюнча Улуттук банктай эле комментарий берген жок. (Улуттук банк "Кыргызалтындан" алтын сатып алууга артыкчылыктуу укукка ээ)
"Биз келишимдин негизинде "Кыргызалтындан" алтынды улуттук валютада сатып алып, алтын-валюта резервин толуктайбыз. Алтынды Кумтөрдүн өзүнөн сатып албайбыз. Сапат стандарттары сакталган. Ал эми качан, канча жана кантип сатып аларыбызды айта албайбыз. Бул жашыруун маалымат", - деп белгиленген Улуттук банктын басма сөз кызматы.
Ал арада Ташиев УКМКнын Алай районундагы жаңы имаратынын ачылышында Кыргызстандын бюджетинде профицит бар экенин, Кумтөрдүн артынан эки айда 90 миллион доллар киреше тапканын айткан.
"Мунун бары кайдан келип жатат деген суроо туулушу мүмкүн. Түшүндүрө кетейин. 21 жылдын ичинде "Кумтөрдөн" 84 миллион доллар пайда алыптырбыз. Ал эми биз эки айда эле (июнь-июль айларында) 90 миллион доллар киреше таптык. Буга чейин Кыргызстандын байлыгы талап-тонолуп, уурдалып жүргөн. Биз алардын коррупциялык схемаларынын бетин ачтык. Кумтөр айына 1,5-2 тонна алтын алып турса, ошону ар айда учак менен экспорттоп турушкан. Бүгүнкү күндө бир грамм да алтын өлкөдөн чыгарылбай жатат. Ушундан улам биздин Кыргызстанда акча пайда болуп, буюрса байып калды", - деген УКМКнын башчысы.
Өзүбүз санап көрөлү?
Биз учак менен алтын экспорттолгон деген сөздөргө анализ кылбайбыз (аны "Кумтөр" эмес, "Кыргызалтын" саткан).Ташиевдин 84 миллион доллар жөнүндө эмнени айткысы келген аны да талкуулабайбыз: ай сайын түшкөн киреше, таза киреше, дивиденддердин саны, төлөмдөрдүн бир түрү. Кандай болгон күндө да, эгерде Кумтөрдөн ушунчалык аз эле пайда чыкса, эч ким кызыкдар болмок эмес жана ал макроэкономикалык көрсөткүчтөргө таасирин тийгизбейт болчу.
Ташиевдин эки айда 90 миллион доллардык кирешеси тууралуу маалыматтын негизинде алтын өндүрүүнүн деңгээлин эсептеп көрөлү .
Кумтөр алтын кенинин маалыматтык сайтынан 2020-жылы мурда казылып алынган алтын кен запастарын кайра иштетүүнүн эсебинен кенде алтын өндүрүүнүн көлөмү 556 136 унцияны түзгөн. Башкача айтканда 97,76 кг, тагыраагы айына 1 441,48 кгды түзгөн. 2019-жылы өндүрүш 600,201 унцияны - 18,668,35 кг, же орточо эсеп менен айына 1,555,7 кг.
2020-жылы алтын өндүрүүнүн төмөндөшү биринчи кезекте комбинатка берилүүчү алтын кендеги алтындын төмөндүгү, ошондой эле кампалардан келген рудадан алтынды алуу ылдамдыгынын төмөндүгү менен байланыштуу.
2020-жылы комбинатка берилген рудадагы алтындын сорту орточо эсеп менен 3,27 г / т алтынды бөлүп алуу 81,4%ды түзсө, 2019-жылы бул көрсөткүчтөр тиешелүүлүгүнө жараша 3,69 г / т, 83,5%ды түзгөн.
2019-жылдын соңундагы киреше 827,5 миллион долларды түздү, башкача айтканда, айына орточо эсеп менен 68,985 миллион доллар. 2020-жылдын аягында - 981,6 миллион доллар. Бул орточо эсеп менен айына 81,8 миллион долларды түзөт. Ошол эле учурда, 2020-жылы мамлекеттик бюджетке салык жана милдеттүү төлөмдөр түрүндө 14,5 млрд сом тушкөн.
Ташиев июнь-июль айларында киреше 90 миллион долларды түзгөнүн айтты.
Ушул эки айдын ичинде алтындын унциясынын эң жогорку жана эң төмөнкү баасын алып көрөлү:
- $ 1,916;
- $ 1,910;
- $ 1,892;
- $ 1,897;
- $ 1,783;
- $ 1,768;
- $ 1,769;
- $ 1,780.
Шарттуу түрдө, унциянын орточо наркы 1,839.375 доллар болгонун эсептей аласыз.
90 миллион доллар кирешенин негизинде жана бир унция алтындын орточо наркын эске алуу менен, жөнөкөй арифметика 48,929,664 унция алтын, же 1521,92 кг баалуу металл өндүрүлгөнүн эсептейт. Башкача айтканда, июнь-июль айларында Кумтөрдө мурунку бир айда өндүрүлгөндөй көлөмдө алтын өндүрүлгөн.
Зергерчилик индустриясынын келечеги барбы?
Азырынча "Кыргызалтын" Лондон долбоорлор ассоциациясынын ишенимдүү жеткирүүчүлөрүнүн тизмесинен чыгарылган. Экономика жана Каржы министрлиги биздин алтынды жеткирүү үчүн жаңы жолдорду издеп жатат. Ал эми Акылбек Жапаров зергерчилик тармагын өнүктүрүүнү сунуштоодо. Анын айтымында, бизде бул багытта сапаттуу өндүрүштүк база, маданият жана тарых бар.
"Эгерде биз алтыныбызды зергерчиликке сатсак, анда ал бир нече эсе кымбатка түшөт. Болуп жаткан нерселердин баары жогорку технологиялуу өндүрүшкө жана баалуу металлдарды колдонгон технологияларга көңүл бурууга эң сонун себеп", - деп белгилеген Жапаров.
Кыргызстанда зергерчилик өнөрү кандай өнүгөт, аны убакыт көрсөтөт. Бирок, азырынча баалуу металлдар департаментинин директору Канатбек Мадумаровдун айтымында, республикада 100 киллограммга жакын күмүш зер буюмдары жана 47 киллограммга жакын алтын өндүрүлөт. Бул тууралуу ал 27-сентябрда Жогорку Кеңештин Бюджет жана финансы боюнча комитетинин жыйынында айткан.
"Негизги көлөм Түркиядан импорттолот: 3 тонна күмүш буюмдар жана 1,5 тонна алтын", - деди Мадумаров.
