Кайрадан президент болгуң келеби? Назарбаев Кыргызстандагы революциялар жөнүндө эмне деген
Казакстандын жетекчилиги ар дайым Кыргызстанда болуп жаткан окуяларга (2005, 2010, 2020) комментарий берип, ошондой эле кыргыздар менен казактардын арасында көптөгөн суроолорду жараткан аракеттерди жасаган.
Президенттер жөнүндө
Нурсултан Назарбаев (ал жылдары Казакстандын президенти болгон) 2005-жылы жоогазын ыңкылабынан кийин Аскар Акаевге жардам берип, андан кийин тик учак менен Таразга жеткирилген.
Кырдаал оор болчу, ошол жерден аткылап салышы да мүмкүн болчу, бирок тирешип калбасын деп алып чыктым.
Ошондой эле анын айтымында экс-президент Курманбек Бакиев менен да ошондой эле окуя болгон: "Ошто отуруп, тарапташтарды чогултуп, аларды куралдандырып, Бишкекти көздөй жөнөгөнгө даярмын. Курманбек, сен эмне кылып жатасың? Эмне үчүн? Каның төгүлөт. Дагы президент болуп отургуң келеби? Ушундан ки кийин кантип иштейсиң?"
Назарбаев ошол күнү Кыргызстандын Убактылуу өкмөтүнүн башчысы Роза Отунбаевага телефон чалганын, ал "Бир нерсе кылып, Курманбекти тынчтандыр" деп суранганын айткан. Ошондон кийин ал Бакиевге Оштон чыгып кетүүнү сунуштаганы айтылат.
Муну унутпа, "мен айтып жатам" деп Назарбаев 2020-жылы, башкача айтканда, ошол окуялардан 10 жыл өткөндөн кийин айткан.
2005-жылдын 24-марты жөнүндө
Нурсултан Назарбаев 2005-жылдагы жоогазын революциясына токтолуп, казактын улуу ойчулу Абайдын сөздөрүн келтирип:
"Кедейлер бири-бирине жакшылык тилей алабы? Кедейлер канчалык көп болсо, ошончолук эмгеги арзан, бири-бирине болгон тымызын кастык акырындык менен ачык, элдешкис кастыкка айланат, алар ачууланып, соттошуп, партияга бөлүнүп, таасирдүү колдоочуларына пара беришет. Каршылаштарынан артыкчылыкка ээ болуу, үчүн күрөшөт".
Ал ошондой эле төмөнкүлөрдү айткан:
"Бул өлкөдө көп жылдар бою топтолгон социалдык-экономикалык көйгөйлөр массалык жакырчылыкка, жумушсуздукка алып келди. Анын артынан көптөгөн аймактарда стихиялуу нааразылык акцияларына алып келди. Бийликтин алсыздыгы өзүнүн терс ролун ойноп, тополоңчуларга жана погромисттерге каалагандай аракет кылууга мүмкүндүк берди. Биз Кыргызстандагы окуялардан өзүбүзгө жыйынтык чыгарышыбыз керек".
2016-жылы Назарбаев капысынан Акаевди эстеп, "жок дегенде стабилдүүлүк бар болчу" деп айткан.
2010-жылдын 7-апрели жөнүндө
2010-жылдын 28-апрелинде Казакстанда өткөн IX Евразия медиа форумунун ачылышында Нурсултан Назарбаев 7-апрелде Кыргызстанда болуп өткөн окуяларга өз баасын берген.
Назарбаев "бул кээ бир элиталардын башкалар менен алмаштырылышы жана бийлик үчүн күрөш" деген.
Бир нече күн мурун Кыргызстанда болгон кайгылуу окуяларга бүт дүйнө кайрадан күбө болду.
Бул революция эмес – бул толук каракчылык. Революция деп 1917-жылдын октябрындагы, капитализм социализмге өткөн окуялар аталат. Биз да революция жасадык деп айта алабыз, анткени, тескерисинче, социализмден капитализмге өттүк.
Андан кийин Кыргызстандын Казакстан менен чек арасы жабылган. Кыргыз Республикасынын жарандары чек арадан өтө албай, азык-түлүк жеткирүү жана товарларды бажыдан өткөрүүдө да маселе жаралган.
Нурсултан Назарбаев 2010-жылы чек аралардын жабылышын Казакстандын коопсуздугу үчүн зарыл деп түшүндүргөн.
"Келечекте ушул эле абал кайталанса, биз дагы чек араны жабабыз. Мындай кырдаалда кайсы мамлекет чек араны жаппайт? Бүгүнкү күндө Түркия да чек арасын жаап жатат, ошол эле учурда Өзбекстан , Тажикстан дагы Кыргызстан менен чек арасын жаап салышты. Демек, буга эч ким күнөөлүү эмес. Күнөө ушул мамлекеттеги кырдаалда", - деп айткан Назарбаев.
Экономика жөнүндө
"Штрихи к портрету" долбоорунун алкагында Назарбаевге Казакстандын демократиясы тууралуу суроо берилген. Ал өлкө демократиялык жолдун башында турганын, бирок бул процессте шашуунун кереги жок экенин белгилеп, бул жагдайда Кыргызстанды мисал катары келтирген.
"Биз жолдун эң башында турабыз. Бир жагынан Кытай, экинчи жагынан Россия. Алар эмне демократия боюнча паровоздон алдыда баратыптырбы? Анан бул өлкөлөрдүн бизге таасири абдан күчтүү. Анда эмне Кыргызстандын демократиясычы? Өкүнүчтүү. Бизге жакын адамдар, бир туугандар. Чындыгында 30 жылдан бери ал жакта бир нерсе жасалдыбы? Мен ар бир президентти колдоп, бул жакка чакырып, акча, кредит сунуштадым. Бирок эч нерсе жасалган жок", - деген ал.
